شب رصدی یلدایی !

یلدا از دید نجومی رسیدن خورشید به نقطه‌ی انقلاب زمستانی و آغاز فصل زمستان است. در واقع انحراف 23.5 درجه‌ای محور حرکت وضعی زمین باعث می‌شود تا ما در عرض یک‌سال شاهد رسیدن خورشید به دو اعتدال بهاری و پاییزی و دو انقلاب تابستانی و زمستانی باشیم. در اعتدالین میزان شب و روز در نیمکره یکسان می‌شود ولی در انقلابین میزان شب و روز در نیمکره‌ی زمین متقارن خواهد بود. به طوری‌که در شب یلدا شاهد طولانی‌ترین شب سال در نمیکره‌ی شمالی خواهیم بود و این در حالی است که در نیمکره‌ی جنوبی طولانی‌ترین روز سال رخ می‌دهد. این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن شب به بعد طول روز بیشتر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود.خورشید در این زمان در پایین‌ترین ارتفاع در آسمان قرار دارد چرا که در این زمان جهت محور قطب شمال سیاره ما که نسبت به سطح مداریش دارای انحراف است، در جهت خورشید قرار ندارد. از هنگام انقلاب زمستانی به بعد روزها به تدریج بلندتر می‌شوند و در طول شش ماه زمین در طرف دیگر خورشید قرار می‌گیرد و ساکنان نیمکره شمالی انقلاب تابستانی را در بلندترین روز سال (اول تیرماه) تجربه خواهند کرد.

اما در این شب به جز شب نشینی و به جا آوردن رسومات کهن ایرانی می توان کارهایی دیگری نیز انجام داد که پیشنهاد ما برای شما، انجام یک شب رصدی یلدایی است! در  جدول زیر می توانید رویدادها و صور فلکی مناسب برای رصد در این شب را مشاهده کنید:

رویداد / صورت فلکی / جرم سماوی	بهترین زمان	مکان در آسمان
مقارنه سیاره مشتری و ماه	18 تا 18:30	جنوب غربی
صورت فلکی جبار	22 تا 2 بامداد	جنوب
سیاره مریخ	1:30 تا 4:30	جنوب شرقی و جنوب
صورت فلکی دب اکبر	3 تا 5:30	شمال
ستاره شباهنگ	23 تا 3 بامداد	جنوب
خوشه زیبای پروین	21:30 تا 2:30 بامداد	جنوب و جنوب غربی
صورت فلکی ذات الکرسی	19:30 تا 22:30	شمال
صورت فلکی ثور	20 تا 2:30 بامداد	جنوب شرقی( ساعات اولیه) - جنوب غربی

بادهای مریخی

برای اولین بار سرعت و مسیر حرکت بادهای مریخی در نواحی قطبی مریخ اندازه گیری شد. این کار با استفاده از دستگاه Telltale مریخ نورد فونیکس انجام گرفت. بادهای شرقی در اواسط تابستان دارای سرعت تقریباً 15 تا 20 کیلومتر در ساعت می باشند. زمانی که پاییز از راه می رسد سرعت بادها افزایش یافته و مسیر حرکت آنها نیز تغییر می کند به طوری که غالباً از غرب می وزند. در این زمان سرعت باد تقریباً به بالای 60 کیلومتر بر ساعت می رسد.

دکتر گانلاگسون (Gunnlaugsson) می گوید:" دستگاه Telltale اطلاعات بسیار ارزشمندی درباره سرعت و جهت بادهای مرخی در اختیارمان قرار داده است." 

مریخ یک مکان بسیار بادخیز است و دانستن هرچه بیشتر درباره وضعیت های اقلیمی سیاره منجر به فهم بهتر چرخه آب در مریخ شده و شناخت محل های احتمالی در این سیاره سرخ را که قادر به حمایت از حیات هستند را آسان می سازد.

اندازه گیری بادهای موضعی با استفاده از دستگاه Telltale، همراه با اصلاحات حاصله از تصاویر روزانه ای که MRO فراهم آورده، اخترشناسان را قادر ساخته تا اطلاعات عمیق تری درباره سیستم های آب و هوایی بر روی مریخ به دست آورند.

دکتر گانلاگسون اضافه نمود: "برخی بالا و پایین رفتن های درجه حرارت شبانه غیر منتظره ای را شاهد بودیم. در شروع پی بردن به راه های احتمالی بروز گرد و خاک در اتمسفر مریخ هستیم. برای مثال می دانیم که برخی از طوفان های گرد و غبار بر روی مریخ احتیاج به بادهای پر سرعت ندارد."

دستگاه Telltale در آزمایشگاه شبیه ساز مرخ یا MSL واقع در دانشگاه آرهاس (Aarhus) دانمارک طراحی و ساخته شده است.

به گفته دکتر گانلاگسون: "تلاش بر این بود دستگاهی ساخته شود که به اندازه کافی حساس باشد تا بتواند نسیم های ظریف را نیز تشخیص دهد و در عین حال به لرزش های خشن و سخت هنگام پرتاب هم مقاوم باشد. دستگاه Telltale هرچند بسیار ساده است ولی توانسته در اتمسفر مریخ بسیار موفق عمل کند."

منبع : سایت نجوم ایران

جواب پارادوکس اولبرس چیست؟

پیش از این که پاسخی به این سوال بدهیم ، اجازه بدهید صورت مساله را یک بار دیگر ذکر کنیم، 

 چرا آسمان شب تاریک است؟
اولین کسی که جرات کرد این سوال بظاهر بچگانه را بپرسد، فیزیکدان آلمانی ، هاینریش ویلهلم اولبرس در سال 1823 بود .سوالی که از آن پس به پارادوکس اولبرس معروف شد و سالها ذهن فیزیکدان ها و ستاره شناسان را به خود مشغول کرد؛ زیرا جواب سوال برخلاف صورت کودکانه اش، اصلا مثل روز روشن نیست .ابتدا به نظر رسید گرد و غبار بین ستاره ها می تواند مساله را حل کند
این مواد نور ستاره ها را جذب می کنند و مانع رسیدن آنها به چشم ما می شوند، اما مساله اینجاست که جذب نور، سرانجام آنقدر دمای گردوغبار را بالا می برد که آن را به تابش و نورافشانی   وا میدارد. توضیح دوم پای انتقال به سرخ کهکشان ها و ستاره های دور راوسط کشید .می دانیم که  به دلیل انبساط جهان ، همه کهکشان ها در حال دورشدن از ما هستند و این باعث افزایش طول موج پرتوهای تابیده از آنها یا به اصطلاح انتقال به سرخ نورشان می شود.تحت تاثیر این انتقال ، بخش عمده ای از نور مرئی کهکشان های دور به نور مادون قرمز تبدیل و غیرقابل رویت می شود؛ اما نباید فراموش کرد که به همین ترتیب بخشی از پرتوهای ماورای بنفش نیز سر از طیف مرئی درمی آورند و اثربخشی اول را تقریبا خنثی می کنند ،بهترین توضیحی که در حال حاضر برای این پارادوکس وجود دارد، شامل 2 قسمت است 

اول این که حتی اگر جهان ما بی نهایت بزرگ باشد، بی نهایت پیر نیست. این نکته از آن جهت اهمیت دارد که سرعت نور محدود است و ما هر اتفاق را تنها بعد از رسیدن نورش می توانیم ببینیم . به عقیده بیشتر ستاره شناسان ، جهان بین 10 تا 15میلیارد سال عمر دارد. بنابراین بیشترین فاصله ای که ما از آن نور دریافت می کنیم بین 10 تا 15 میلیارد سال نوری است .حتی اگر ستاره ها یا کهکشان هایی در فاصله دورتر از این وجود داشته باشد، چیز از آنها به چشم ما نمی رسد
بخش دوم جواب ، به این واقعیت برمی گردد که کهکشان ها، عمر لایتناهی ندارند
ستاره ها سرانجام تاریک می شوند و این اثر در کهشکشان های نزدیک به خاطر فاصله نوری   کوتاه تر زودتر قابل مشاهده است
برهم نهی این دو عامل باعث می شود که ما هیچ وقت نتوانیم نور ستاره های دور و نزدیک را همزمان در همه جهات ببینیم
نور دورترین ستاره ها هنوز به ما نرسیده است ، یا اگر برسد این سفر این قدر طول می کشد که تعدادی از اجرام نزدیک در این فاصله دار فانی را وداع می گویند و خاموش می شوند

ماه زنده است (کشف آب در کره ماه)

در طی یک عملیات ماه گذشته راکتی به ماه فرستاده شد که توانست حدود 25 گالن آب به فرم بخار و یخ در این کره شناسایی کند.

دانشمندان مقادیر معنی داری آب را در یکی از دهانه های ماه (واقع در قطب جنوب آن) کشف نمودند. کشف بزرگی که آینده ماه را به عنوان یک دنیای مرده تغییر داد و احتمالاً آن را به مکانی تبدیل خواهد کرد که جذابیت های زیادی برای اهداف سفرهای آینده بشر به فضا دارد. آنتونی کولاپریت دانشمند ارشد عملیات "مشاهدات قمری و ماهواره ردیاب" ناسا اظهار نمود: "ماه زنده است". در این عملیات از راکتی استفاده شد که در 19 اکتبر سوراخی حدوداً به اندازه 100 فوت در سطح ماه ایجاد نمود، سپس توانست مقادیر حدوداً 25 گالن آب را به شکل بخار و یخ شناسایی کند. هرچند این مقدار آب برای شنا کردن کافی نیست اما می تواند مقادیر کافی از آب را در مناطق همیشه تاریک ماه برای فضانوردان فراهم کند.

 در حال حاضر گروه مدیریت اوباما در حال بررسی برنامه های ناساست تا طی دهه آینده سفرهای خود به ماه را دوباره آغاز نموده و یک پایگاه قمری در ماه بنا کند. به این ترتیب  فضانوردان قادر خواهند بود ماه ها در این پایگاه زندگی کرده و به کار و فعالیت های علمی خود مشغول شوند.

از آنجایی که آب برای نوشیدن، تنفس و حتی به عنوان سوخت راکت می تواند استفاده شود وجود مقادیر زیاد آب در ماه این برنامه را عملی تر می سازد.

در این حالت ماه به عنوان یک منبع غنی حتی می تواند به صورت یک صفحه پرتاب با نیروی گرانشی کم عمل نموده و قادر خواهد بود در ماموریت های آینده، فضانوردان و خانواده شان را به هر نقطه ای از منظومه شمسی انتقال دهد و رویای نویسندگان دانستان های علمی تخیلی و رویاهای غیر واقعی رابه واقعیت محض تبدیل کند.

گریگ دلوری (Greg Delory) می گوید: "در واقع نقاشی یک تصویر جدید و رویایی از ماه است. این ماه آن ماهی نیست که پدرتان به آن می نگریست"

پس از ماموریت های آپولو در دهه های 1960 و 1970 کره ماه به عنوان یک مکان ترسناک، ناخوشایند و مرده برای کاوشگران تلقی می شد.این عملیات 79 میلیون دلاری در ماه ژوئن آغاز شد و به منظور کشف منابع اعظم هیدروژنی که در دهانه های قطبی ماه پیدا شده بود انجام گرفت. دانشمندان معتقدند اگر آبی بر روی ماه وجود داشته باشد باید در این نواحی، که همیشه تاریک بوده و برای میلیاردها سال نور خورشید را به خود ندیده، وجود داشته باشد.

منبع : سایت نجوم ایران

ژوپیتر دنباله داری را به دام انداخت!

دنباله دار  147پی/کوشیدا-موراماتسو (147P/Kushida-Muramatsu) در اواسط قرن بیستم به عنوان قمر موقت مشتری (Jupiter) به دام افتاد و به مدت دوازده سال در یک مدار نامنظم به دور آن سرگردان بود.

تعداد انگشت شماری از چنین پدیده هایی شناخته شده است که یک شبه قمر موقتی به دور سیاره ای به دام افتد. همچنین از نظر طول دوره، کوشیدا- موراماتسو سومین رتبه را به خود اختصاص داده که از سال 1949 تا 1961 به دور مشتری چرخید.این اکتشاف توسط دکتر دیوید آشر روز دوشنبه 14 سپتامبر در کنگره علوم سیاره ای اروپا که در Potsdam برگزار شد، ارایه گردید. یک تیم بین المللی به مدیریت دکتر Katsuhito Ohtsuka مسیر 18 "دنباله دار شبه هیلدا" (quasi-Hilda comets) را مورد بررسی قرار داد. دنباله دارهای شبه هیلدا اجرامی هستند که به صورت بالقوه می توانند به عنوان شبه قمر توسط مشتری به دام افتند. اغلب مواردی که به دام افتاده بودند دارای پروازهای کوتاه  بودند به طوری که یک مدار کامل را طی نکردند.

تیم دکتر اوتسوکا با استفاده از مشاهدات اخیر و دنبال کردن کوشیدا-موراماتسو برای بیش از 9 سال صدها مسیر احتمالی دنباله دار در قرن گذشته را محاسبه نمود. در تمام موارد کوشیدا-موراماتسو دو حرکت انتقالی کامل به دور مشتری انجام داد.

در بعضی مواقع آستروئیدها و دنباله دارهایی که توسط یک سیاره به دام افتاده اند تحت تاثیر اثرات جزر و مدی حاصل از میدان های جاذبه ای سیاره قرار گرفته تغییر شکل داده و یا قطعه قطعه می شوند و یا حتی ممکن است با سیاره برخورد کنند.

مشهورترین مورد برای اثرات گفته شده دنباله دار شومیکر-لویی9 D/1993 F2 (Shoemaker-Levy 9) است. این دنباله دار در حین عبور از نزدیکی مشتری به چند تکه تبدیل شد و بخش های آن در سال 1994 با این سیاره برخرد کرد. مطالعات محاسباتی پیشین نشان داده اند که شومیکر-لویی9 قبل از اینکه به دام مشتری بیافتد یک دنباله دار شبه هیلدا بوده است.

به گفته دکتر آشر: "مشتری به عنوان حجیم ترین سیاره با بزرگترین نیروی گرانشی، نسبت به سیارات دیگر، اجرام را به راحتی به سوی خود می کشد و انتظار داریم که برخوردهای بزرگتری را بر روی آن شاهد باشیم. دنباله دار کوشیدا-موراماتسو از دست این سیاره بزرگ جان سالم به در برد.

تصویر فوق مسیر دنباله دار کوشیدا-موراماتسو به دور مشتری را نشان می دهد. (اعتبار تصویر: اوتسوکا/آشر Ohtsuka/Asher)

جسمی که در جولای گذشته با مشتری برخورد کرد موجب یک نقطه سیاه جدید بر روی آن شد که توسط اخترشناس آماتور استرالیایی آنتونی وسلی کشف شد.

دکتر آشر می گوید: "کار ما با این اکتشاف یک بار دیگر شهرت یافت. از نتایج مطالعاتمان چنین استنباط می شود که تعداد برخوردهای مشتری و شبه قمرهای موقتی آن خیلی بیش از آنچه ما قبلاً انتظار داشتیم رخ می دهد."

این تیم همچنین قمر آینده مشتری را تایید کرد. دنباله دار 111پی/هلین-رومان-کراکت (111P/Helin-Roman-Crockett) بین سال های 1967 و 1985 تا کنون سه بار به دور مشتری چرخیده است و بین سال های 2068 و 2086 شش دور خود را تکمیل می کند.

منبع : سایت نجوم ایران